Ég var stelpa en hagaði mér eins og strákur

Tonje Gjevjon skrifaði áhugaverða grein í norska hjúkrunarblaðið árið 2019 sem rakst á fjörur mínar. Hún svarar þar skólahjúkrunarfræðingi sem vill setja stelpur og stráka í box þegar þau brjóta hennar viðmið um hvernig stelpur og strákar eiga að haga sér.

Hér á landi má finna marga sem gera slíkt hið sama í stað þess að leyfa börnunum að vera eins og þau eru. Fullorðnir virðast hafa mikla þörf fyrir að segja börnum sem fara út fyrir ,,normið“ sem þeir hafa búið til að þau séu ófullkomin.

Lesum hvað Tonje Gjevjon hefur að segja.

Ég var stelpan sem var betri en strákarnir í fótbolta, spilaði íshokkí, vildi ganga í glímufélagið og á eftir pabba með verkfærakassa og trésmiðsbelti. Hvað myndi gerast í dag væri ég þetta barn?

Kvenfrelsun á árunum 1970–1980 hjálpaði til við að brjóta niður staðalímyndir um kynhlutverk. Fram komu hópar eins og ,,Konur í karlastörfum" og gripið var til aðgerða til að gera konum til dæmis kleift að stjórna Holmenkollen-boðhlaupinu. Það er kvenfrelsunin frá þessum tíma sem hjálpaði til við að skapa pláss fyrir stúlkur til að tjá sig og gera það sem þær höfðu hæfileika til. Á sama tíma var samkynhneigð afglæpavædd. Ég er ótrúlega þakklát fyrir réttindabaráttuna sem forfeður mínir tóku þátt í.

Kynjaferðalög eða tímaflakk?

Nú er 2019, en svo virðist sem lýðheilsuhjúkrunarfræðingurinn Stine Holm Sætervik vilji fara aftur til áranna 1950–1960, þegar litið var undarlega á stúlkur sem, ef fylgja á hennar rökfræði, ,,höguðu" sér eins og drengir. Í ræðu sinni í norska hjúkrunarráðinu þann 25.11.19 segir hún að börn sem tjá ,,kyn sitt á skapandi hátt" séu ,, trans“ börn. Hún lýsir því að þetta séu börn sem ,,klæða sig" eða ,,hegða sér ekki" í ,,samræmi við það kyn sem þau fæddust". Kyn er ekki deigklumpur sem þú getur mótað eins og þú vilt, það er raunveruleiki. Að kenna börnum og öðrum að þau geti breytt kyni sínu eða sjálfsmynd er villandi í besta falli, í versta falli mjög skaðlegt.

Það er ekki börnunum að kenna

Hvers vegna gerir hjúkrunarfræðingurinn lítið úr því að stúlkur kjósi frekar athafnir sem strákar stunda en stúlkur? Hvað fær lýðheilsuhjúkrunarfræðing til að flokka og greina brot með staðalímynd af kynhlutverkamynstri sem ,,að hegða sér ekki í samræmi við kyn sitt"? Það eru ekki börnin sem brjóta normið sem eitthvað er að. Hefur hjúkrunarfræðingurinn farið í tímaferðalag? Getur hún það, get ég: Hvað ef hún væri skólahjúkrunarfræðingur í mínum skóla?

Það er eitthvað að

Hvaða áhrif myndi það hafa á sjálfsálit mitt að skólahjúkrunarfræðingurinn segði mér að ég gæti verið strákur? Hvaða áhrif hefði það á mig? Þegar önnur börn og fullorðnir halda að þú sért strákur, þá finnst þér eins og það sé eitthvað að þér. Stelpur ættu ekki að líta út eins og strákar, ekki satt? Þær ættu ekki að spila fótbolta, íshokkí, glíma, hafa stutt hár eða klæða sig í ,,strákaföt."

Sem stelpa óttaðist ég að eitthvað væri að mér – að ég hefði rangt fyrir mér. Vegna þess að þegar önnur börn og fullorðnir halda að þú sért strákur, þá líður þér eins og það sé eitthvað að þér. Að fá óæskilega athygli vegna þess að þú skerð þig úr getur leitt til alvarlegra sálrænna vandamála. Ég vildi bara fá að vera í friði og fá að gera það sem ég elskaði að gera. Börn eru viðkvæm, þau búa til sínar eigin skýringar sem þurfa alls ekki að eiga sér rætur í raunveruleikanum.

Börn sem skera sig úr

Hjúkrunarfræðingurinn rekur kynjarugling til barna sem brjóta væntingar. Hvenær gerðu fullorðnir börn sem skera sig úr að vandamáli og fordómum?

,,Tengslanet barnsins getur raskast vegna þess að það tjáir sig kynskapandi," skrifar hún. Ég er ósammála. Það truflar hjúkrunarfræðinginn að börn brjóti staðalímyndir um kynhlutverkamynstur. Svo mikið að hún ímyndar sér að við mennirnir getum farið í kynferðislegar ferðir.

Tilhneigingu til útskúfunar

Árið 2019 verða börn og ungmenni sem brjóta staðalímyndirnar um kynhlutverkamynstur fyrir miklum fordómum. Hjúkrunarfræðingurinn boðar einfaldlega að börn sem brjóta niður staðalímyndir um kynhlutverkamynstur geti fæðst í röngum líkama eða hafi kynvitund sem passar ekki við þann líkama sem þau hafa. Þessi skilaboð geta valdið börnum áföllum, þunglyndi, ruglingi og kvíða. Börn sem brjóta gegn norminu þurfa vernd frá fullorðnum sem ýta undir skaðlegar og óvísindalegar hugmyndir byggðar á fantasíukenningum og skilaboðum um að börn geti orðið meira en þau sjálf ef þau fá staðfesta nýja sjálfsmynd sem á að koma fram með kynþroska blokkerum og skurðaðgerðum.

Óæskileg athygli

Það er margt sem við getum gert sem getur hjálpað til við að tryggja að þeir sem skera sig úr verði ekki stimplaðir eða lagðir í einelti. En að fá óæskilega athygli og fá að vita að þú sért ekki sá sem þú hélst að þú værir er ekki það sem þessi börn þurfa á að halda. Börn eru óþroskuð, lítið fólk sem mun þroskast og verða þroskað fólk. Þau þurfa að vita að heimurinn er hnöttóttur, ekki flatur.

Útskýring á sársauka

Þegar börnum er sagt að þau séu ,,fædd í röngum líkama" opnast sá möguleiki að börnin haldi að þau hafi fundið skýringu á sársaukanum og útskúfuninni sem þau upplifa. Önnur börn gætu haldið að öll börn sem brjóta með kynhlutverkamynstrinu fæðist í röngum líkama. Börn hafa ekki þroska eða getu til að skilja að sú kynjafrásögn sem hjúkrunarfræðingurinn setur fram er ekki möguleg. Börn verða auðveld bráð fyrir fullorðna sem segja þeim að þau kunni að hafa sjálfsmynd sem passar ekki við líkama þeirra.

Samnefni

Lesbísk vinkona mín sagði mér að þegar hún var lítil hafi hún haldið að hún þyrfti að vera strákur til að vera með stelpum. Svo hún bjó sér til dulnefni sem var strákur. Börn gera svona, í huga barna er allt mögulegt. Kennari sem ég þekki sagði mér að hún hafi verið með nemanda sem krafðist þess að hann væri köttur í tvö ár. Hann mjálmaði, skreið á fjórum fótum í skólastofunni og vildi að allir kölluðu sig kött.

Fyrir utan að fólk hélt að ég væri strákur, hugsaði ég ekki mikið um hver eða hvað ég var sem barn, ég gerði bara hluti, lék mér og var virk. Allar stelpur eru skapaðar á mismunandi hátt og við tjáum okkur á mismunandi hátt, jafnvel þó við séum af sama kyni, sama gildir um alla stráka. Það þarf ekki að segja börnum að þau geti verið misheppnuð – þau þurfa bara að vera þau sjálf og vera elskuð fyrir það sem þau eru.

Greinin er þýdd með leyfi höfundar.